Schaamte: een ongemakkelijk fenomeen

10 december 2015 ♦ Petra Jorissen ♦ KUNST

Schaamte is het onderwerp van een tentoonstelling in psychiatriemuseum Dr. Guislain in Gent, die tot 29 mei 2016 te zien is. Een ongemakkelijk fenomeen waar elk mens en elke cultuur anders mee omgaat. Wat we verborgen willen houden, wordt zichtbaar. Iets waar we liever niet over praten, wordt openbaar. Van taboe tot verlegenheid, van preutsheid tot gêne, van blozen tot guilty pleasures: de tentoonstelling belicht een moeilijk te vatten, maar alom aanwezig gevoel.

Onverwacht overvallen
Schaamte overvalt ons op de meest onverwachte momenten en om de meest uiteenlopende redenen. Zo divers als de redenen zijn waarom mensen zich schamen (armoede, onvolmaaktheid van het lichaam, psychische problemen), zo gevarieerd is ook de schaamte zelf al naargelang het karakter van mensen, de tijd waarin zij leven en de plek waar zij zich bevinden.

De tentoonstelling verkent het terrein langs meerdere wegen: via objecten uit andere culturen, documenten uit de geschiedenis van de psychiatrie en actuele getuigenissen. Heel uiteenlopende kunstenaars (cineasten, schilders, fotografen, beeldhouwers, videokunstenaars) thematiseren het ongemakkelijke gevoel in schilderijen, sculpturen, fotografie en video. Bij de tentoonstelling is een rijk geillustreerde catalogus verschenen onder dezelfde titel, uitgeverij Lannoo, 176 pagina's, € 34,99. Meer informatie over een bezoek aan de expo: www.museumdrguislain.be

Het werk van Scheurweghs (1988) heeft iets klinisch: ze fotografeert mensen los van elke context, tegen een witte achtergrond. Daardoor ga je aandachtiger kijken, als naar een onderzoeksobject. Voor The Matter at Hand fotografeerde Scheurweghs zichzelf, in strak gestreken wit hemd. Het gezicht afgeschermd door haar hand.
Julie Scheurweghs, The Matter at Hand, 2012, foto. Museum Dr. Guislain, Gent. © Julie Scheurweghs.

Beeld uit de serie Clinical file of a disease, bestaande uit bijna 500 beelden van bomzhes ofwel ‘thuislozen’ in Oekraïne.
Boris Mikhailov, Case history, 1997-1998, foto. Courtesy kunstenaar & Deweer Gallery, Otegem. © SABAM Belgium, 2015.

Tot vroeg in de 20ste eeuw hing men leerlingen die dom waren geweest, een bord om hun nek met een geschilderde ezel erop. Op deze ansichtkaart is het een ezelsmuts.
Ezelsmuts, begin 20ste eeuw, ansichtkaart. Collectie Tammo Schuringa, Haarlem.