Niet nieuw maar minder is beter

27 februari 2019 • Rozemarijn Esselink • MEDICIJNEN

pillenprobleemDe farmaceutische industrie ligt onder vuur. Wie het niet heeft gemerkt, heeft onder een steen geleefd. Of gebruikt (te veel) medicijnen. Oud-huisarts en medicijnenonderzoeker Dick Bijl legt in Het pillenprobleem uit hoe de farmaceutische industrie werkt, en geeft informatie over de meest gebruikte medicijnen zoals psychofarmaca. Niet alleen in de pillenindustrie heersen wantoestanden, ook de overheid en de registratieautoriteiten falen ernstig. We worden overspoeld met commerciële desinformatie en de farmaceutische marketing positioneert geneesmiddelen zonder uitzondering veel te gunstig.

Sjoemelen
Om te beginnen viel het Dick Bijl op dat fabrikanten niet verplicht zijn om het onderzoek dat ze ter keuring voorleggen aan de registratieautoriteiten te publiceren in wetenschappelijke tijdschriften. Zo kunnen onderzoeksresultaten geheim blijven en weet niemand op grond waarvan een middel op de markt is toegelaten. Na verloop van tijd werd het Bijl ook duidelijk dat de fabrikanten ongunstige uitkomsten niet publiceren. Nog later bleek dat medicijnfabrikanten fraudeerden met hun onderzoeksgegevens. Bijvoorbeeld met het antidepressivum Seroxat. Daarbij komt dat het geneesmiddelenonderzoek aan de universiteit verstrengeld is geraakt met de belangen van de farmaceutische industrie.

Me-too's
joshua coleman 623113 unsplashEen tendens die Bijl hekelt is het gegeven van de zogenoemde me-too's. Voor anticonceptie, antidiabetesmiddelen en psychofarmaca is vanwege het grote aantal patiënten dat deze middelen gebruikt een enorme markt. Daarom produceert de industrie aan de lopende band nieuwe en dure medicijnen om die met een nieuw patent in de markt te zetten. Onder het motto 'nieuw is beter'. In de afgelopen decennia is een groot aantal nieuwe medicijnen ontwikkeld, allemaal met teleurstellende maar vaak ook alarmerende effecten. Bijna zonder uitzondering geldt dat deze nieuwe medicijnen geen betere werking hebben dan de eerste en tweede generatie preparaten, en ze zijn allemaal gevaarlijker want ze hebben meer en ernstiger bijwerkingen.

'Medicijnfabrikanten zijn goed in marketing en in het beïnvloeden van politici om hun monopolie te beschermen. Waar ze niet zo goed in zijn is het ontwikkelen van medicijnen.'

Off-label
In de psychiatrie wordt vaak medicatie voorgeschreven voor niet-geregistreerde indicaties. Dit off-label voorschrijven vindt Bijl onwenselijk omdat de medicatie niet getest is voor andere aandoeningen. Je kunt nagaan of je medicatie is voorgeschreven volgens de indicatie op: www.cbg-meb.nl/geneesmiddeleninformatiebank. 

Antidepressiva
Er zijn zo'n 25 antidepressiva in de handel. Dat is veel te veel, vindt Bijl. 'Deze middelen helpen alleen maar een klein beetje bij mensen met een zeer ernstige depressie. Antidepressiva hebben ernstige bijwerkingen afhankelijk van het type middel, zoals suïcidaliteit, agressiviteit en seksuele functiestoornissen, en het staken van het gebruik kan erg moeilijk zijn. Er is vrijwel geen bewijs dat het ene antidepressivum beter helpt dan het andere, behalve dat de oudere middelen beter lijken te helpen dan de nieuwe'.

Registratie
anastasia dulgier 1350766 unsplashDe registratieautoriteiten zijn de fabrikanten terwille om hun producten op de markt te brengen. Een vrij nieuw fenomeen is dat tegenwoordig medicijnen op de markt worden toegelaten als de fabrikant kan aantonen dat het nieuwe middel niet slechter is dan een vergelijkbaar middel. Bijl laat zien dat de hierbij gehanteerde criteria tekort schieten. Hij pleit met recht en reden voor striktere methodologische criteria bij de beoordeling van de effecten van medicijnen. In plaats van 'statistisch significant' zouden de effecten voor patiënten relevant moeten zijn.

Bijwerkingen
Het is moeilijk om aan betrouwbare informatie over medicatie te komen. Aan de website van het Bijwerkingencentrum Lareb heb je niets, want daar worden bijwerkingen van medicijnen beschouwd als bedrijfsgeheim van de farmaceutische industrie. Psychosenet geeft wel betrouwbare informatie. In het voorwoord wordt gesteld dat hier een belangrijke taak ligt voor patiëntenverenigingen en voor de Consumentenbond. 'Zij zijn de grote afwezige bij de bescherming van hun leden tegen onvoldoende geteste geneesmiddelen. Dit boek is voor hen verplichte kost.' Waarvan akte.

Al met al blijkt dat minder medicijnen gebruiken beter is voor patiënten en dat heeft te maken met het feit dat veel medicijnen niet of onvoldoende onderzocht zijn. Bijl vat samen: 'Ik hoop dat de lezer na lezing van dit boek een gezonder leven zonder veel pillen zal nastreven.'

Het pillenprobleem. Waarom zoveel mensen medicijnen gebruiken die niet werken en niet helpen Dick Bijl, Amsterdam University Press, 211 pag. € 15,99