Een staalkaart van therapievormen

26 november 2018 • Henk Maurits • FILMRECENSIE

Nu verandert er langzaam iets affiche2 kopieZoeken naar houvast, naar zekerheden, naar betere communicatie, naar persoonlijke groei, naar zingeving, naar betere prestaties of gewoon zoeken naar jezelf. We leven in een tijd waarin de therapeut, de personal coach, de yogaleraar of de paardenfluisteraar ons vertelt hoe we moeten leven. Dat gevoel krijg je na het zien van de film Nu verandert er langzaam iets, de verrassende winnaar van de prijs voor de beste Nederlandse documentaire op het Internationale Documentaire Filmfestival Amsterdam. 

Masseren van varkens
Nu verandert er langzaam iets
 is een curieuze film. Een lange documentaire van het Rotterdamse ‘Mint Film Office’ die een soort staalkaart geeft van de meest uiteenlopende vormen van therapie, communicatietrainingen, online-adviezen of coaching modellen.

Het kleurrijke scala van de therapie- en coaching cultuur trekt aan ons voorbij. Mindfulness, ademhalingsoefeningen, role-playing, maar ook virtual reality-therapie, in een boom klimmen om je angst te overwinnen, of het masseren van varkens om rust te vinden in jezelf. Meer dan vijfentwintig voorbeelden, met als ‘klanten’ vooral veel medewerkers in kantoren en bedrijven, maar ook kinderen, tieners, ouderen en ‘cliënten’ in de zorg.

Zo kijken we in Nu verandert er langzaam iets naar de communicatietraining van een groep Ziggo-technici. Ze leren hoe ze het best met klanten kunnen omgaan, terwijl een groep ‘handhavers’ uit Amsterdam geleerd wordt hoe je het beste een agressieve dakloze kunt intomen. Maar niet alleen op de werkvloer wordt gewerkt aan de psyche, ook de directeur moet eraan geloven om zichzelf te verbeteren als leidinggevende, bijvoorbeeld via een training in de manege aan de leiband van een paard. ‘Executive leadership training with horses’ heet dat in jargon.

Niet belachelijk
Het knappe van de film is dat de filmmakers erin geslaagd zijn om de hedendaagse trainings- en coaching cultuur op geen enkele manier belachelijk te maken, al ligt de lach wel op de loer in een aantal situaties. Men heeft duidelijk geprobeerd op een integere manier een caleidoscopisch en leerzaam beeld te geven van de hedendaagse therapiecultuur. Gekozen is voor een objectieve, stijlvaste cameravoering. Alle situaties worden getoond vanuit één camerastandpunt, dat  een totaalbeeld geeft van wat er in de ruimte gebeurt. Er wordt niet ingezoomd en er zijn geen beeldwisselingen. Dit leidt tot een neutraal beeld dat je als kijker zelf mag evalueren of analyseren.

Ik miste hier en daar wel een onderschrift met informatie over de therapievormen, coaching- of trainingsmodellen. Die informatie komt pas voorbij in de aftiteling. Meer nog stoorde het mij dat de film niet verder komt dan het oplichten van tipjes van de sluier. Dat kan ook haast niet anders bij zoveel verschillende modellen. Maar je wilt toch ook graag weten waar het toe dient en waar het toe leidt. Het blijft een beetje gluren door het sleutelgat. We moeten we zelf maar zien te duiden waar we naar kijken.

Diagnosis
Een tweede opmerkelijke ‘therapiefilm’ op het IDFA, was de debuutfilm Diagnosis van de Poolse cineaste Ewa Podgórska. Een documentaire die, zoals een tekst aan het begin van de film vermeldt, geïnspireerd is op de theorie van de ‘Franse urbane psychoanalyse’. Een film die, net als de film Nu verandert er langzaam iets, grotendeels gefilmd is vanuit één standpunt. In dit geval het hoofdeinde van de bank van de psychiater, met de camera op de plek van de onzichtbare psychoanalyticus. Op de bank wisselen gaandeweg een tiental personen elkaar af, terwijl de analyticus ze, met de stad als uitgangspunt, laat vertellen over hun leven. Door die verhalen heen vlecht cineaste Podgórska een vervreemdend, surrealistisch beeld van de stad Lódz, met soms fascinerend camerawerk.Diagnosis IDFA2018 kopie

De door de analyticus aangereikte associaties over de stad leiden tot persoonlijke verhalen, die zich gaandeweg uitkristalliseren in de treurige levensgeschiedenis van enkele personages in het bijzonder. Verhalen over angst, eenzaamheid, mislukte relaties, Alzheimer, alcohol- en drugsproblemen worden afgewisseld met de surreële, slow-motionbeelden van de stad. De treurigheid van het leven weerspiegeld in ontregelende, vaak van bovenaf met een drone gefilmde beelden van huizenblokken, parken of pleinen. Een rotonde die om zijn as draait, roterend als een carrousel, een metafoor voor de mallemolen van het dagelijks leven. Mensen die diepongelukkig zijn door een voorval uit hun jeugd, door gebrek aan liefde, pech in relaties of door een verslaving die ze opvreet. Zoals Damian, een drugverslaafde jongere van 22, die het eind van de film niet heeft gehaald. Opgeslokt door het anonieme leven in de grote stad.

Nu verandert er langzaam iets. Mint Film Office, Ned. 2018, 108 min. Wereldpremière op IDFA 2018. Vanaf 23 maart 2019 in de filmhuizen. Later te zien bij KRO-NCRV.

 Diagnosis. Ewa Podgórska, Polen, 2018, 78 min. Wereldpremière op IDFA 2018.