Wat als je man er een eind aan maakt?

13 maart 2018 • Henk Maurits • FILMRECENSIE

Man in de knoopMannen die er in de volle bloei van hun leven een einde aan maken. Vrouwen en kinderen achterlatend met vragen, verdriet, boosheid, onbegrip en schuldgevoelens. Filmmaker Frans Bromet zocht drie van deze gekwetste vrouwen thuis op en vroeg ze vanachter zijn filmcamera naar hun levensverhaal. Verhalen over mannen in de knoop met zichzelf, die niet praten over hun binnenwereld, zoals eerder ook verwoord in het boek Man o Man (2017) van Nathan Vos, die eveneens zijn medewerking verleende aan deze intrigerende, intieme documentaire.

Schrijnend
Hoewel er geen traan vloeit in Man in de knoop, zijn het hemelschreiende verhalen die we te horen krijgen van Annika, Astrid en Margot, die alle drie hun man kwijtraakten als gevolg van een zelfdoding. De man van Annika hing zichzelf op in huis, de echtgenoot van Astrid reed zich dood met zijn auto en de man van Margot sprong ’s nachts voor de trein. Drie gruwelijke en dramatische levenseindes, die drie gezinnen ontwrichtten en de nabestaanden een mentaal litteken voor de rest van hun leven bezorgden.

Bromet vlecht deze drie verhalen op een sobere en empatische manier door elkaar heen. Drie vrouwen die afwisselend vertellen over hun leven en hun relatie. Hoe het begon, hoe het zich ontwikkelde en hoe het eindigde. Met vrolijke familiefoto’s als rustmomenten tussen de soms schrijnende ervaringsverhalen. Drie lotgenoten die al met een zekere afstand kunnen terugkijken op de gebeurtenissen, maar allemaal nog zitten met onbeantwoorde vragen en gevoelens van schuld en onbegrip.

Ze praten liefdevol over de mannen van hun leven, de echtgenoten met wie ze samen kinderen kregen en met wie ze ook mooie momenten beleefden. Bromet gaat in Man in de knoop min of meer chronologisch te werk. Te beginnen met een soort profielschets van de echtgenoten. Wat voor mannen waren het? Wat voor karakters hadden ze? Hoe stonden ze in het leven? Hoe was hun relatie? Wanneer werd het minder leuk en waarom? Van Bromet is bekend dat hij doorvraagt en ook impertinente vragen niet uit de weg gaat. Dat leidt soms tot stiltes, maar ook tot openhartige en intieme antwoorden.

Daarbij doemt bij de echtgenoot van Astrid het beeld op van een aanvankelijk vrolijke, gevatte man. Geen macho, maar zachtaardig en attent. Maar ook een man met een kwetsbare kant. Met toenemende angsten en een steeds negatiever wordend zelfbeeld. Psychiatrische hulp en medicijnen sloegen niet echt aan en het werd van kwaad tot erger. Paniek en zelfmoordgedachten werden overheersend. Het liefst wilde hij met het hele gezin uit het leven stappen. Een onmogelijke optie voor Astrid en dus volgde hij zijn eigen pad.

Opwindend
Ook voor Annika begon het vrolijk. Liefde op het eerste gezicht met een leuke man met een babbel, gek op Amerikaanse auto’s. Een opwindend leven tot er kinderen kwamen en Annika zich in haar eentje met de opvoeding mocht bezighouden, waarbij haar man het huis uitvluchtte als hij op zijn verantwoordelijkheden werd gewezen. Zijn gevoelsleven was een “gesloten boek”, zo zegt Annika achteraf. Maar ondanks de ruzies over de opvoeding bleven ze van elkaar houden. Een scheiding was niet aan de orde. “Als je van elkaar houdt kun je veel overwinnen”, dacht ze. Wel maakte ze zich zorgen over zijn hang naar perfectionisme en zijn agressie als dingen niet gingen zoals hij wilde. Ze vertelt over ruzies in het verkeer en hoe hij zich daar schuldig over voelde. Hij gaf zelf aan dat het “van binnen fout zat” bij hem, maar naar de dokter wilde hij niet.

Ook in het leven van Margot was er sprake van een glijdende schaal. Zij vertelt het verhaal van een levensgenieter die dol is op zijn gezin, maar die gefrustreerd raakt wanneer, als gevolg van de economische crisis, zijn werk tegenzit. Zij kende hem vooral als een lieve, zachte man, maar die bleek, buiten het gezin, ook een harde kant te hebben. Die harde kant werd zichtbaar wanneer mensen in de samenleving zich niet aan de regels hielden. Dan kwam er een ongekende boosheid naar buiten en de neiging om mensen te corrigeren. Zij herinnert zich een incident in een tram waarbij een jongen een sigaret opstak en haar man er iets van zei, wat uiteindelijk leidde tot klappen over en weer. Ze waren er allebei naderhand ontdaan over. Zo kende zij haar man niet.

Achteraf constateert ze dat hij meer een ‘binnenvetter’ was dan zij dacht. Zoals ze ook zijn zelfmoord niet zag aankomen. Hij praatte met niemand over wat hem van binnen dwars zat. Die diepere laag bleef voor iedereen verborgen, ook voor Margot. Dat hij op een dag niet meer thuis kwam van zijn werk, was dan ook een complete verrassing. Ze had er nooit bij stilgestaan dat hij er een eind aan zou maken. “Geen seconde”. Net als Annika blijft zij rondlopen met de waarom-vraag. “Waarom doe je dit je gezin aan?” De boosheid erom wordt langzaam minder, maar het gemis van de partner nog steeds niet, want voor alle drie was hij de liefde van hun leven. 

Illustratie: Annika, Margot en Astrid, de drie nabestaanden waar de film om draait.

'Man in de knoop', Frans Bromet en Nathan Vos, Nederland 2018, 55 min.

Première op donderdag 15 maart in Het Dolhuys in Haarlem (19.30 uur). Op dit moment zijn ook vertoningen bekend in Leiden op maandag 26 maart (16.00 uur, Faculty Club FSW, Rapenburg 70) en in Amsterdam op woensdag 28 maart (18.30 uur, Elements Expeditions, Nes 118).

De film komt waarschijnlijk begin juni op televisie (NPO2).