Waardeloze timing

16 mei 2016 • Marlieke de Jonge • OPINIE

dodenherdenkingdedam

Uitgerekend op 4 mei werd op tv aandacht besteed aan ‘vermissingen uit psychiatrische klinieken’. Al die weglopers zouden een gevaar voor de samenleving vormen. Op 4 mei herdenken we hoe gevaarlijk het is om categorieën Nederlandse burgers apart te zetten. Blijkbaar geldt dat niet voor psychiatrische patiënten.

Shit happens
Op 4 mei gedenken we de mensen die zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog. Ieder heeft daarbij eigen gedachten. Ik denk aan mijn beide grootvaders die ik nooit gekend heb: eentje gefusilleerd in Nederland, de ander gesneuveld in een jappenkamp. En ik denk vooral aan mijn vader voor wie de oorlog nooit geschiedenis geworden is. ‘Onze’ oorlog, de schuldeloze schuld achter mijn destructieve overlevingsstrategieën. Ik denk ook aan de psychiatrische patiënten die net als andere mensen met een handicap of beperking slachtoffer geworden zijn van de opruimdrift van het zuiver arische ras.

Op 4 mei brengt Nieuwsuur zijn onderzoek ‘Ruim 2500 vermissingen uit psychiatrische klinieken’. Het gaat om mensen met een psychiatrische stoornis die mogelijk gevaarlijk zijn voor zichzelf of hun omgeving. Gemakshalve wordt dit onderscheid niet gemaakt. Een koppeling met de moord op oud‑minister Els Borst is vervolgens gauw gelegd. Nu wil ik niks afdoen aan de zorgen en angsten van de familieleden die opgevoerd worden als ervaringsdeskundigen. ‘Shit happens’, fouten worden gemaakt. Hoe kan ik daarover oordelen bij gebrek aan kennis?

Maar!
Waarom deze uitzending uitgerekend op 4 mei?

Karikaturen
Zoals elk ‘nieuws’ krijg ik het bericht over ‘ontsnapte gevaarlijke psychiatrische patiënten’ meteen zenderbreed gepresenteerd. Journaal, Pauw, de Wereld die doordraait, 3 Nieuws… iedereen blaat de eenzijdig gekleurde werkelijkheid kritiekloos na.

NieuwsuurHet gif drupt mijn samenleving binnen. Tussen indrukwekkende verhalen door van mensen die allemaal nadrukkelijk waarschuwen voor de risico’s van categorieën‑denken en uitsluiting om reden van ras, geaardheid, religie, politieke kleur en anderszins… Dat doen we namelijk op 4 mei: stilstaan bij en alert zijn op de gevolgen van stigmatisering. Dat nooit weer!

Behalve gestoorde patiënten dus. Daar maken we probleemloos karikaturen van. Die vervolgens veilig opgesloten moeten worden en ‘behandeld’. Dat laatste vooral voor ons goede geweten, want loslaten??? Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Het verlies van vrijheid dat onlosmakelijk bij de beleving van een gedwongen opname hoort, doet ‘dat soort mensen’ blijkbaar geen pijn. Blijkbaar zijn er toch nog ‘untermenschen’ over, trek ik de bittere conclusie.

Weerwoord
Sorry, dit wegwerpkind geeft tegenwoordig weerwoord. Ik vermoed geen boze opzet. Eerder gebrek aan historische kennis en het onvermogen om dwarsverbanden te leggen. Dat laatste is een collectieve kwaal in moestuin‑Nederland. Wij geloven liever in ‘zomaar‑ziektes’ dan de verantwoordelijkheid te nemen voor een wereld met schaduwkanten. Het spijt me voor uw beeldvorming, maar ik moet bekennen dat ik in mijn rol als onvrijwillige psychiatrische patiënt het percentage ‘vermiste patiënten’ fiks omhoog gehaald heb. Weglopen was mijn topsport. Gesloten deuren zijn nu eenmaal geen antwoord op een gebroken leven.

Botsende omstandigheden
Ook op 6 mei ben ik niet blij met zo’n tendentieus en eenzijdig verhaal. De meeste mensen die gedwongen opgenomen worden in een psychiatrische kliniek zijn eerder een gevaar voor zichzelf dan voor anderen. Ook dat kan confronterend zijn voor de omgeving, heb ik in de loop van mijn leven geleerd. Reden waarom ik nu een zelfbindingscontract heb voor botsende omstandigheden. Zo kan mijn leefomgeving rustig slapen en wordt mijn psychiater niet meer voor rot‑dilemma’s gesteld. Zo leef ik intussen als ‘bruikbaar burger’ onder u. Sorry, een reeks rechterlijke machtigingen en isoleercellen later beschik ik nog steeds niet over het vereiste ziekte‑inzicht. Soms is een oorlog levenslang beschadigend en soms nestelt hij zich in je hoofd. ‘Shit happens’.

Op 5 mei vieren we de waarde van vrijheid.
Ik weet wat er te verliezen is.

Marlieke de Jonge is overlevingskunstenaar en werkzaam als stafmedewerker empowerment bij ggz-instelling Lentis. Deze column verscheen ook op de site van Lentis.