Hoera voor onze psychische klachten!
26 februari 2016 • Kassandra Goddijn • COLUMN
‘Zonder pijntjes kan je niet leven,’ zei mijn broer vroeger tegen mij. Met al zijn zes jaren was hij zo wijs dat hij het nut van pijntjes begreep. En hij kon het ook nog uitleggen: als je geen pijn zou voelen, zou je met een gebroken been gewoon doorlopen totdat het er uiteindelijk vanzelf af zou vallen. Het pijntje als waardevol signaal. Voor de geestelijke gezondheid geldt dat precies zo.
« Oeps, ik voel me onaangenaam gespannen en gejaagd. Even pas op de plaats maken »
Uit een milde psychische klacht of symptoom kunnen we afleiden hoe het met ons gaat. Zodat we ernstiger vormen van psychische ontregeling in veel gevallen kunnen voorkomen. Oeps, ik heb me in mijn vinger gesneden. Daar moet een pleister op en ik zal er maar even niet mee typen. Oeps, ik voel mij onaangenaam gespannen en gejaagd. Even pas op de plaats maken, even naar binnen keren, voelen wat er eigenlijk aan de hand is. Het symptoom als waardevol signaal.
Helaas worden psychische klachten zelden geduid als waardevol signaal. Met alle gevolgen van dien. Dat heeft te maken met de bij ons algemeen aanvaarde kijk op gezondheid. Wist je dat de wetenschappelijke definitie van (geestelijke) gezondheid luidt: 'Afwezigheid van symptomen van ziekte'? De medische wetenschap heeft ons met die focus op ziekte en symptomen bijzonder ver gebracht. Maar deze focus heeft ook een keerzijde: hij ondersteunt een in de westerse wereld dominant aanwezige illusie van dualiteit. Geestelijk gezond of ziek. Goed of fout. Symptomen van psychisch lijden zijn fout en dienen bestreden te worden.
« Oh wee als je last hebt van Een Symptoom: je verhuist meteen naar het kamp der gekkies »
In dit zwart/wit-denken kun je, zolang je geen symptomen hebt, comfortabel leven in de overtuiging dat je gezond bent. Maar oh wee als je moet toegeven dat je last hebt van Een Symptoom – je verhuist meteen naar het kamp der zieken. Met name bij psychische klachten speelt dit een rol, aangezien er veel angst heerst over dit onderwerp. Wie zich vanwege somberheid laat doorverwijzen naar een psycholoog, moet zich eerst over het (eigen) vooroordeel heen zetten dat hij nu 'gek' is. Gezond of gek, meer smaken zijn er niet.
Voor degenen aan de goede kant lijkt deze dualiteit geruststellend, maar ze is een illusie. We bevinden ons allemaal ergens in het brede spectrum tussen de uitersten ‘ziek’ en ‘gezond’. En we kunnen ons – meer dan veel mensen denken – bewegen in dat spectrum door ons fysiek, emotioneel en spiritueel te ontwikkelen. Bij psychische klachten is daar veel speelruimte. Dat betekent wel dat we naar onze psychische klachten moeten durven kijken. In een milde vorm vertellen die ons dat het tijd is om naar binnen te keren, of juist om in beweging te komen. En in ernstiger vorm – een psychische crisis – kunnen symptomen ons erop wijzen dat er iets getriggerd is dat we niet onder ogen durven zien.
« We moeten naar onze psychische klachten durven kijken, ze vertellen ons veel »
Luister maar naar de vele herstelverhalen van ex-psychiatrische patiënten. Ervaringsdeskundigen die hersteld zijn, zijn geen wereldwonderen. Zij hebben niet iets uitzonderlijks gedaan, iets dat maar voor een enkeling is weggelegd. Ze hebben alleen tegen de stroom in hun eigen weg gezocht. Ze hebben zichzelf en hun klachten leren kennen, ze hebben geleerd ze als waardevolle signalen te begrijpen in plaats van ze enkel te bestrijden als zijnde ‘fout’. Tegen de geldende opvatting in dat psychische ziekte chronisch en blijvend is. En dus van een ander soort mensen, van gekkies, met wie psychisch gezonde mensen niet geassocieerd willen worden. Ex-psychiatrische patiënten zijn – oh wonder! – van de kaste der zieken naar de kaste der gezonden gegaan. Zij laten zien dat het kan, bewegen in het spectrum tussen psychisch ziek en psychisch gezond.
« Kom voor de draad met je psychische klachten »
Psychische ziekte is eng. En wat eng is, zien we liever niet onder ogen. Maar dat werkt nou juist averechts. Dus… voor de draad ermee. Zonder pijntjes kun je niet leven. Kom maar op met dat rariteitenkabinet, het betekent geenszins dat je ziek bent of gek. Integendeel! Ben je bang of somber? Heb je veel trek in drank of drugs of overmatig veel eten of overmatig veel seks? Ben je verslaafd aan online games, aan Funda of aan veilingsites? Heb je last van obsessies, maak je je omgeving dol met je dwangneuroses, geloof je uit de grond van je hart dat niemand naast je wil zitten of juist dat je beter bent dan iedereen? Gefeliciteerd! Je bent net een echt mens. We hebben er allemaal wel wat van. Verwelkom deze symptomen als waardevolle signalen. Luister ernaar.