De ommekeer van een zware crimineel

Bespreking door Rozemarijn Esselink van:
Arnold Otten, Toon W. is hersteld

Toon Walravens, tot zijn dertigste een zware crimineel, werkt nu als ervaringsdeskundige in de forensische psychiatrie. In het aansprekende boek Toon W. is hersteld vertelt hij zijn verhaal aan Arnold Otten. Toons levensverhaal begint in 1961 in Eindhoven waar zijn ouders een café exploiteerden. Vader dronk fors en tussen de ouders boterde het niet. Als jochie bracht Toon hele avonden door in het café. Toen al zette hij zijn eerste stappen op het criminele pad.

Vrachtwagens stelen
Als Toon tien jaar is, wordt hij door de kinderrechter tijdelijk uit huis geplaatst. Een leraar van het internaat vertelt later ‘dat de ramen eruit vlogen toen de jonge Walravens binnenkwam. Zo agressief was hij.’ Hij bleef een jaar in het internaat en achteraf vindt Toon dat hij daar de veiligste tijd van zijn leven doormaakte. Als hij weer naar huis gaat is het definitief gedaan met school en vanaf zijn vijftiende stijgt hij in een sneltreinvaart op de criminele ladder. Toon vertelt hoe zijn persoonlijkheid verder werd gevormd in de gevangenis met ‘allemaal jongens uit ontwrichte gezinnen, op zoek naar een plaats die ze nooit hebben gevonden.’

Als hij een gevangenisstraf van vijf jaar uitzit, krijgt Toon zijn ‘wake-up call’ van zijn vriendin Andrea. Hij is inmiddels dertig jaar oud en veroordeeld voor het leidinggeven aan een criminele organisatie die vrachtwagens steelt. Toon komt in behandeling bij verslavingsinstelling Novadic-Kentron, maar vanwege bezuinigingen wordt dit traject afgebroken en wordt hij weer een gewone gedetineerde.

Maar toen was hij al te ver op zijn weg naar herstel om opnieuw deel te gaan nemen aan de hem overbekende hiërarchie in de gevangenis. In deze periode laat hij zich vaak insluiten omdat hij zich niet in staat voelt om in die keiharde omgeving te overleven. Hij wordt al depressiever en eenzamer. Maar er is steun, van lotgenoten, van zijn vriendin – en van Willem den Hertog (ja, van het beroemde ijsmerk), de eerste ervaringsdeskundige met wie Toon in contact komt. Toon: ‘Zijn verhaal greep mij aan. De manier waarop iemand zijn leven opeens een heel andere wending kan geven. Willem was voor mij een stimulans om door te gaan.’

Herstellen blijft altijd opletten
Na de zoveelste overplaatsing komt Toon in de forensische psychiatrie terecht. Daar krijgt hij een zeer intensieve behandeling, waarmee hij veel moeite heeft. Hij kan dan nog niet bevroeden dat hij later zelf zal pleiten voor een nog veel intensiever begeleidingsprogramma. Centraal staat de behandeling van agressie, waarbij hij leert dat ‘genezen niet gaat lukken, maar dat herstellen wel mogelijk is. Genezen is klaar, herstellen blijft altijd opletten.’ Langzamerhand werd hem duidelijk dat hij nog veel andere problemen (‘psychiatrische stoornissen’) had. ‘Ja, ik leerde mezelf wel kennen. Ik leerde vooral die kleine Toon kennen.’

Sedert 2003 werkt Toon bij De Grote Beek (GGZ Eindhoven) als eerste ervaringsdeskundige in de forensische psychiatrie. De gevangenis kun je, getuige dit boek, zien als een plek die ook kansen biedt. Het boek geeft aanwijzingen voor de wijze waarop de gevangenis meer herstelgericht kan worden ingericht ‘met meer oog voor de mens achter de gedetineerde’. Dit is een erg goed en hoopgevend herstelboek, dat een brede verspreiding verdient in de intensieve en forensische zorg.

Arnold Otten, Toon W. is hersteld. Comtext, 143 blz., € 13 inclusief verzendkosten. Zie www.comtext.nl